Ταυτότητα Παράστασης:
Κείμενο: Δημήτρης Ζουγκός
Σκηνοθεσία: Αυγουστίνος Ρεμούνδος
Κοστούμια – Σκηνικά: Τόνια Αβδελοπούλου
Σχεδιασμός φωτισμού: Βαγγέλης Μούντριχας
Διδασκαλία χορογραφίας Φλαμένγκο : Ηλέκτρα Χρυσάνθου
Βοηθός σκηνοθέτη: Νίνα Ντούνη
Φωτογραφίες: Νικολέτα Γιαννούλη
Video- Trailer: Νικήτας Χάσκας
Αφίσα: Αλέξανδρος Βενιέρης
Ερμηνεύουν: Έλενα Τυρέα (Μήδεια), Μαρία Καραβασίλη (Χορός).
Η Μήδεια του Ευριπίδη
Ο Ευριπίδης αποτελεί τον έναν απο τους τρεις μεγάλους τραγικούς ποιητές. Γεννήθηκε στη Σαλαμίνα και πέθανε στην αυλή του Αρχελάου, βασιλιά της Μακεδονίας. Τα κύρια πρόσωπα των τραγωδιών του είναι κατά προτίμηση γυναίκες για τις οποίες πολλές φορές εκφράζεται ευνοϊκά, γεγονός που αντιτίθεται στον χαρακτηρισμό που του απέδωσαν ως μισογύνη.. Απ’ τα ογδόντα οκτώ δράματά του έχουν σωθεί τα δεκαεννέα.
Η Μήδεια του Ευριπίδη διδάχθηκε το 431 π.χ., στα Μεγάλα Διονύσια – με το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού πολέμου- όπου και κατέλαβε την τρίτη θέση. Γραμμένη σε ιαμβικό μέτρο ξεχωρίζει για τις περίφημες τεχνικές αγώνων λόγου. Χαρακτηριστικότατο παράδειγμα αποτελεί ο αγώνας λόγων μεταξύ Μήδειας και Ιάσωνα- ο οποίος καλύπτει όλο το β’ επεισόδιο και αποτελεί αμετάβλητη δραματική τεχνική του ποιητή-. Βασική δραματική τεχνική, όπου μας θυμίζει δικανικούς επιδεικτικούς λόγους. Στόχος, να αναδείξει τα πιο κρίσιμα στοιχεία του έργου, και να φωτίσει τους βασικούς χαρακτήρες του εργού.
Η Μήδεια του Ευριπίδη αποτελεί μια και από τις πιο κύριες και γνωστές παραλλαγές του μύθου. Η Μήδεια, αφού, πρόδωσε η ίδια την οικογένεια της για να παντρευτεί τον εραστή της Ιάσωνα, προδίδεται η ίδια, αργότερα, από τον ίδιο με την μοιχεία και την εξορία. Η Μήδεια για να εκδικηθεί τον Ιάσωνα και την ερωμένη του Γλαύκη ή Κρέουσα (κόρη του βασιλιά της Κορίνθου, Κρέοντα), τους στέλνει δηλητηριασμένα δώρα (τον περίφημο νυφικό χιτώνα), ενώ για να εκδικηθεί με την πιο στυγερή τιμωρία τον Ιάσωνα, σκοτώνει τα ίδια της τα παιδιά. Πρόκειται για μια πό τις πιο κορυφαίες τραγωδίες που δείχνει την εκδικητική μανία της γυναίκας,όταν προδωθεί ο έρωτας της, το πάθος της για την αγάπη και τον πόνο της προδοσίας. Μάλιστα, λέγεται ότι δεν ήταν πρώτος που ο Ευριπίδης παρουσίασε την συγκεκριμένη μορφή της Μήδειας(1).
Η Μήδεια του Δημήτρη Ζουγκού
Ο Δημήτρης Ζουγκός συνθέτει μια σύγχρονη, διακειμενική(2) Μήδεια. Η Μήδειά του κρατάει όλα εκείνα τα απαραίτητα στοιχεία της εκδίκησης και του πάθους της, αλλά απεκδύεται από τον πιο βασικό: εκείνον της μητροκτονίας. Γραμμενη το 2016, σε τροχαϊκό μετρο. Η ηρωίδα ”στήνει” δείπνο στην αγαπημένη, πλέον, του Ιάσωνα. Η ίδια έχοντας πιο πριν σκοτώσει τον Κρεόντα τον πατέρα της, μαγειρεύει τα μέλη του και τα σερβίρει στους τιμώμενους. Έπειτα, αφού πληροφορήσει την Γλαύκη ότι ”γεύεται” τον πατέρα της, την μαχαιρώνει, μαζί και το παιδί που αυτη φέρει στα σπλάχνα της. Έπειτα, αφού ξυπνήσει με οδυρμούς τον Ιάσωνα, τον οδηγεί στο στάβλο με την πρόφαση ότι κλέφτες μπήκαν στο σπίτι και τους έστησαν ενέδρα. Αντίθετα, ενέδρα καλοδουλεμένη στήνει η ίδια στον Ιάσωνα και αφου εχει κρύψει καλά τα παιδια τους στο ξωκλήσι, πυρπολεί τον Ιάσωνα μαζί με όλη του την οικογένεια. Η Μήδεια του Ζούγκου είναι μια Αντι- Μήδεια. Ενδιαφέρον, αποτελεί το γεγονός ότι, εφόσον είναι γραμμένο σε μέτρο τροχαϊκό ετσι ώστε να μην χάνεται μια κάποια ομοιοκαταληξία στους στίχους και,φυσικά, να διατηρείται η ποίηση του λόγου. Ο Ζουγκός, παρουσιάζει ένα εξαιρετικό διακειμενικό έργο με εξαιρετική ποίηση και λόγο. Αξιόλογο ενδιαφέρον παρουσιάζει, η ιστοσελίδα που έχει διαμορφώσει ο συγγραφέας, η οποία περιέχει το κείμενο της παράστασης (στην θέση του προγράμματος) και στοιχεία της(3).
Η παράσταση
Η σκοτεινή δαιμόνια μορφή της Μήδειας, φιλοξενήθηκε στο υπέροχο θέατρο Αγγέλων Βήμα. Σε μια αίθουσα black , ξετυλίχθηκε η ιστορία της και έδεσε καρφί, ξύλο και τάμα την Έλενα Τυρέα, σε μια αλληλοδιαδοχή ρόλου-απαιτητικού- εναλλάγή Μήδειας λόγου Ευριπίδη και Μήδειας λόγου Ζουγκού. Επίσης, και η Μαρία Καραβασίλη επωμίστηκε ολόκληρο το φορτίο του χορού. Δυο ταμπέλες- χρονικοί δείκτες, αποτέλεσαν το χρονολογικόμεταβατικό δείκτη από το ένα κείμενο στο άλλο. Σημεία-επιγραφές. Η Μήδεια βρυχάται και οδύρεται με μια μπουνιά στο στήθος σε έναν κύκλο- στρογγυλής εξομολόγησης. Σημειολογικό ρόλο στην ροή της παράστασης κατέχουν και τα κουστούμια. Η Τυρέα απεκδύεται από το εναν ρόλο στον άλλο. Η μαυροκόκκινη κάππα δείκτης της Μήδειας του Ευρυπίδη, το μαύρο φόρεμα και τα μαύρα τακούνια σημειακός δείκτης της σύγχρονης Μήδειας. Κόκκινη και μαύρη κορδέλα δένουν την Μήδεια σ’ ένα ρόλο. Μέχρι να σπάσει τον κύκλο και την κορδέλα, η Μήδεια του Ζουγκού και εξαπλωθεί σε ολόκληρη την σκηνή. Μέσα σ’εναν στρόβιλο κύκλου περιορίζεται η Μήδεια. Η κίνησή της, κυκλική, οριζόντια και κάθετη. Δυνατή, σκλήρη,όμορφη και ποθητή η Έλενα Τυρέα μας συστήνεται ως μια Μήδεια- Μαρία Μαγδαληνή ή και ως μια Μήδεια- δαιμόνια Παρθένο. Εκπληκτική η Έλενα Τυρέα σε μια δυσδιάστατη ερμηνεία με ποικίλες ερμηνευτικές δεξιότητες. Ακόμα και ακίνητη παρουσιάζεται σαν μια εικόνα, μπαρόκ, προσωπογραφία σκοτεινή και όμορφη. Μόνο μερικές φορές που η υπερβολίκή ένταση και το ξέσπασμα της Τυρέα σε ταρακουνά, σε τρομάζει, ξεφεύγει λιγάκι από τα όρια.
Η Μαρία Καραβασίλη σοβαρή και στυβαρή στον ρόλο της δεν ξεφεύγει ούτε λεπτό. Ο ρόλος της απαιτητικός και βαρύς. Η Καραβασίλη προβάλλει έναν χορό, ωσάν πολεμίστρια- σαμουράι με το διάφανο κοντάρι της, αλλα και μια χορεύτρια φλαμένγκο, στήνει έναν κύκλο χωρού- φωτιάς ως προστασία για την κυρά της. Ωστόσο, και εδω δεν λείπουν οι υπερβολικές κινήσεις και έντονες εξάρσεις με το κοντάρι…
Η μουσική επιμέλεια του Αυγουστίνου Ρεμούνδου, υπό τους ήχους της Bjork, υπογράμμισε έξοχα την εκκλησιαστική ατμόσφαιρα της παράστασης και φώτισε τις αγιόσυνες γωνίες της μορφής της Τυρέας. Τα κουστούμια της Τόνιας Αβδελοπούλου, έντυναν μια Μήδεια- ιέρεια, μια Μήδεια- γυναίκα. Τα τάματα που περιέζωναν την Έλενα Τυρέα, μάτια-φυλακτά, λειτούργησαν θετικά ως προς την θρησκευτική πνοή του έργου.
Η σκηνοθεσία του Αυγουστίνου Ρεμούνδου άρτια και ενδιαφέρουσα, βρίθει από σημειακές και εννοιολογικές ενδείξεις. Ακόμα πιο ενδιαφέρον αποτελεί ότι το κείμενο το οποίο περιέχει ποικίλες διακειμενικές αναφορές,ανοίγει έναν διαπολιτισμικό διάλογο και έναν νέο παράθυρο γύρω από το ερμηνευτικό και ψυχογραφικό πρόσωπο της Μήδειας. Χαίρομαι πολύ να βλέπω ότι, υπάρχει ακόμα συγγραφική αξιοθαύμαστη κίνηση στο θέατρο και δη που να πατάει σε τόσο ισχυρά, μεγάλα και δύσκολα κείμενα.
.Μαρία-Ευθυμία Γιαννάτου, θεατρολόγος- θεατροκριτικός.
Παραπομπές:
1. ‘’Η υπόθεση αποδίδει στο Δικαίαρχο (απ. 63 W.) και τον Αριστοτέλη. Τη γνώμη ότι ο Ευριπίδης δανείστηκε και διαμόρφωσε τη Μήδειά του από τον Νεόφρονα. Στο Διγενή Λαέρτιο ( II, 134) και στη Σούδα (λ. Νεόφρων) η μαρτυρία αυτή παραμορφώθηκε στην είδηση ότι το έργο του Ευριπίδη είναι στην πραγματικότητα έργο του Νεόφρωνα. Σώζονται τρια αποσπάσματα (απ. 1-3 Ν.), από τα οποία το πρώτο εμφανίζει ως αιτία για την άφιξη του Αιγέα την επιθυμία του να ζητήσει εξήγηση από τη Μήδεια για το χρησμό που είχε πάρει, ενώ το δεύτερο και εκτενέστερο, αντιστοιχεί στον περίφημο μονόλγο της Μήδειας (στ. 1021) και υποδηλώνει συνοπτικά τα βασικά μοτίβα του. Το τρίτο απόσπασμα περιέχει μια προφητεία για το τέλος του Ιάσωνα που ο Ευριπίδης την αποσιωπά. Διεξοδικά πραγματεύεται το πρόβλημα στην έκδοσή του ο D.L. Page, ο οποίος ύστερα από πολύ προσεκτική, κυρίως γλωσσική, ανάλυση, καταλήγει στο συμπέρασμα, ότι ένας νεότερος Νεόφρων έγραψε ένα δράμα κατά μίμηση του Ευριπίδη και κάποιος ίσως παρασυρμένος από τη συνωνυμία το απέδωσε σ’ έναν ποιητή που πρέπει να τοποθετηθεί πριν από τον Ευριπίδη.’’ Albin Lesky, Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)- Ο ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ-, Εκδ. ΜΙΕΤ (ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ), Αθήνα 1981).
2. ‘’ O όρος “διακειμενικότητα” είναι σχετικά πρόσφατος και αποδίδεται αρχικά στην Julia Kristeva, η οποία πρώτη εισήγαγε την έννοια αυτή στη μελέτη της λογοτεχνίας. Ο όρος αναφέρεται στην ύπαρξη άλλων, προγενέστερων κειμένων, είτε αυτούσιων, είτε απλώς σαν μια αναφορά, στα λογοτεχνικά κείμενα. Διακειμενικότητα έχουμε επίσης όταν ένα λογοτεχνικό κείμενο στηρίζεται εμφανώς σε ένα παλιότερο, ακόμα κι αν δεν το αναφέρει καθόλου. Παράδειγμα ο Οδυσσέας του Τζέημς Τζόυς αλλά και το πολύ καινούργιο Ανεμώλια του Ισίδωρου Ζουργού, που και τα δύο βασίζονται στην Οδύσσεια. Η διακειμενικότητα δηλαδή προσδιορίζει το πλέγμα των σχέσεων που αναπτύσσουν διάφορα κείμενα μεταξύ τους, είτε είναι του ίδιου συγγραφέα είτε απέχουν μεταξύ τους χωροχρονικά…Η διακειμενικότητα είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται πολύ συχνά, συχνότερα απ’ ό,τι θα πίστευε κανείς, και γι’ αυτό η θεωρητικοί της λογοτεχνίας μιλούν για “συνομιλία των κειμένων μεταξύ τους”. Πράγματι, μελετώντας κανείς από κοντά το φαινόμενο, διαπιστώνει ότι τα κλασικά, συνήθως, κείμενα αποτελούν μια κοινή κληρονομιά, την οποία ο μεταγενέστερος συγγραφέας χρησιμοποιεί για να επεξεργαστεί το θέμα του, να του ρίξει φως από ακόμα μία οπτική, να προσανατολίσει τον αναγνώστη του ως προς το μήνυμα που θέλει να του μεταδώσει κλπ.’’ . Ψηφιοποιημένο αρχείο Google [https://artic.gr/i-diakeimenikotita-sti-logotexnia/5479/ (1/06/2016)].
3. Ψηφιοποιημένο αρχείο Google [http://www.medea-play.com/#!script/wl3xd (1/06/2016).
