Συντελεστές παράστασης:
Σύλληψη-Σκηνοθεσία: Μαριάννα Λαμπίρη
Δραματουργία: Ομάδα Κύκλος
Σκηνικά: Έλλη Σπάνια
Κοστούμια: Ιωάννα Τιμοθεάδου
Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ
Μουσική: Γιάννης Στρατάκης
Φωτογραφίες: Στέλιος Αγγελίδης
Β. σκηνοθέτη/video: Ελένη Κορακάκη
Επιστημονικοί συνεργάτες:
Δρ. Φ. Δημητρακόπουλος, Δρ. Β. Λαμπροπούλου
Ηθοποιοί:
Μαριάννα Λαμπίρη, Σοφία Λιάκου, Σοφία Νικολαΐδου,
Βαγγέλης Παπαδάκης, Μάριος Σουγιουτζόγλου,
Γιάννης Στρατάκης, Μαρία Τριανταφύλλη-Γλύκα
Ένας εικαστικός Παπαδιαμάντης
Λίγα λόγια για το έργο
Το έργο μας συστήνει η θεατρική Ομάδα Κύκλος. Πρόκειται, ειδικότερα, για μια σκηνοθετική σύλληψη της Μαριάννα Λαμπίρη, η οποία στο πρόγραμμα της παράστασης αποφαίνεται: “Μεγάλωσα σ’ ένα μικρό ορεινό χωριό των Καλαβρύτων την δεκαετία του ‘70. Οι πρώτες μου μνήμες είναι από ανθρώπους που όργωναν τη γη με το ηνί, τη θέριζαν με τα δρεπάνια. …Οι αγροτικές εικόνες των παιδικών μου χρόνων ζωντανεύουν στο έργο του Παπαδιαμάντη. Ο δρόμος προς τις ρίζες μου,
συναντά έναν για αιώνες απείραχτο κόσμο…Στον πυρήνα της παράστασης βρίσκεται ο ίδιος ο δημιουργός. Η ζωή και το έργο του είναι μία κιβωτός, που διασώζει την αρχετυπική εικόνα του ανθρώπου της Ελληνικής γης, την γλώσσα και τον τρόπο ζωής του. Και τούτο είναι «τὸ προικιό μας».”
Ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός ότι η παράσταση τελεί υπό την Αιγίδα των: Δήμου Σκιάθου & Σπίτι-Μουσείο Α. Παπαδιαμάντη. Πρόκειται για μια παράσταση που βασίζεται, δραματουργικά, σε αποσπασματικά παζλ – από τον τύπο,αλλά και από διανοητές της εποχής που ασχολήθηκαν με το έργο του Παπαδιαμάντη- που αφορούν τόσο τον βίο του Παπαδιαμάντη, όσο και το καλλιτεχνικό του έργο.
Λίγα λόγια για την Ομάδα Κύκλος
Η Ομάδα Κύκλος συναπαρτίζεται από αποφοίτους του Κέντρου Αρχαίου Δράματος. Δράση αναλαμβάνει το 2005 με την παράσταση «Προσευχή» η οποία βασίζεται στον χαρακτήρα της Κλυταιμνήστρας, από την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, 2005. Έπειτα, ακολουθούν οι παραστάσεις: «Σπασμένα αγάλματα»: εμπνευσμένο από το ποίημα της Κικής Δημουλά «Βρετανικό Μουσείο», 2010, «Η επιστροφή» : βασισμένο στον χαρακτήρα του Αγγελιαφόρου από τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ» του Σοφοκλή, 2012, και «Μήδεια-Workshop»: πρόκειται για ένα πολύωρο workshop της Ομάδας Κύκλος και της ομάδας του Edward Tick, με αντικείμενο το: «πώς η θεατρική πράξη επιδρά στην διαχείριση του μετατραυματικού σοκ», βασισμένο στούς χαρακτήρες της «Μήδειας» του Ευριπίδη. Θέατρο της Ελληνο-Αμερικανικής Ένωσης, 2014. κ.α. Η ομάδα ανασυστάθηκε τον Απρίλιο του 2015 με σκοπό μία παράσταση με «Χριστουγεννιάτικα» του Παπαδιαμάντη. Μελετώντας όμως το έργο, την ζωή και την εποχή του, προέκυψε η ανάγκη μίας διαφορετικής προσέγγισης: και εκει γεννήθηκε η ιδέα για τούτη εδώ την παράσταση:«Παπαδιαμάντης, ένα θεατρικό ντοκιμαντέρ» στο θέατρο της ΑΣΚΤ.
Η παράσταση
Η παράσταση παίρνει χώρο στο θέατρο της σχολής καλών τεχνών (ΑΣΚΤ). Η είσοδος στον χώρο της σχολής, χρονικός δείκτης αναμονής μιας σχολικής γιορτής ή παράστασης… Αντίθετα, ο θεατρικός χώρος αυτός καθαυτός είναι ένας ευρίχωρος σκηνικός χώρος. Παρουσιάζει ένα, ευμεγέθες σε μήκος και πλάτος, σκηνικό χώρο, όπου δίνει ευκαιρία προοπτικής να στήσεις ένα μεγάλο θεατρικό δρώμενο. Γεγονός, που εκμεταλλεύτηκε η Ομάδα Κύκλος. Πιο συγκεκριμένα, έστησε ένα εικαστικό και βιντεοσκοπικό πανδαιμόνιο, τόσο με αισθητικές όσο και ντοκουμενταρίστικες προεκτάσεις .
Πολύ περισσότερο, κυριάρχισαν τρείς εξαιρετικές εικαστικές δράσεις.
Στην πρώτη εικαστική δράση, ο Βαγγέλης Παπαδάκης διαβάζει αποσπάσματα από τον “Έμπορο των Εθνών”. Μια γυναίκα φλέγεται… είναι η Αυγούστα, η οποία σαν μια διαφορετική Παναγία, αλλαξοπίστησε, ερωτεύτηκε τον έμπορο, διαρρηγνύοντας,έτσι, κάθε σχέση με τον τίτλο της ενάρετης και σεμνής γυναίκας και συζύγου που την ήθελε εώς πάντα… Η Αυγούστα, φλέγεται ,ωσάν εσταυρωμένη, καταδικάζεται σαν μια άλλη Μαρία Μαγδαλινή στη δική της μικρή και εσωτερική κοινωνία. Έίναι γνωστό ότι, ο Παπαδιαμάντης αναπτύσσει μια ιδιαίτερη σχεση με τις γυναίκες στα έργα του. Εξυμνεί το γυναικείο φύλο και δίνει όλες τις πιθανές πτυχές της προσωπικότητας που αυτή μπορεί να πάρει: ενάρετη, πόρνη, μητέρα, δολοφόνος. Εχει χαρακτηρισθεί, από πολλούς μελετητές, ότι προβάλλει μια φιλογυναικεία λογοτεχνία. Ο Παπαδιαμάντης, επιπλέον, στολίζει τα έργα του άλλοτε με μια υπόγεια ή άλλοτε με μια φανερή θρησκευτικότητα.
Η δεύτερη εικαστική τοποθέτηση, έρχεται με την Μαριάννα Λαμπίρη. Η Λαμπίρη αναγιγνώσκει ένα γράμμα του πατέρα του συγγραφέα, ο οποίος εξιστορεί τα παιδικά και μαθησιακά του χρόνια. Οι λέξεις πέφτουν βροχή από πίσω δημιουργώντας ένα σύγχρονο και μεταμοντέρνο πορτραίτο εικαστικής πνοής.
Η τρίτη και τελευταία εικαστική δημιουργία της παράστασης δεν θα μπορούσε να μην είναι από την θρυλική “Φόνισσα” του Παπαδιαμάντη. Η Σοφία Νικολαΐδου κάθεται στην αριστερή άκρη της σκηνής σ’ ένα κεραμμυδί πάγκο και πίσω της την πλημμυρίζει ένα μπλέ φόντο. Λίγο, μετά, προστίθεται στο σκηνικό ο υπέροχος βιολιστής (Γιάννης Στρατάκης)– ο οποίος καθ’όλη την διάρκεια της παράστασης δίνει μια ατμοσφαιρική και νοσταλγική νότα τόσο με την παρουσία του όσο με την μουσική του-. Μπροστά από αυτό το μπλέ φόντο- πρόκειται άραγε για ένα σημειολογικό δείκτη ενός βυθούς
ή ενός ουρανού, λύτρωση για την μάνα Φόνισσα;- μαυροφορούσα η Νικολαΐδου έχει βυθιστεί στις σκέψεις της…
Όλοι η ηθοποιοί της παράστασης σταθήκαν αξιοπρεπώς στον ρόλο και στην φιλοσοφία που η παράσταση προβάλλει. Ξεχωρίζει η φρέσκια υποκριτική πνοή του Μάριου Σουγιουλτζόγλου. Νευρώδης γεμάτος ένταση προσδίδει στις εναλλαγές των ρόλων του την ζωντάνια και την νεανική ενέργεια που απουσιάζει από την ατμόσφαιρα της παράστασης ενός “κοσμοκαλόγερου”. Τέλος,η Σοφία Νικολαΐδου παρουσιάζει μια άκρως ενδιαφέρουσα φυσιογνωμία ή οποία ταιριάζει γάντι με το πνεύμα της παράστασης. Λες και αναδύθηκε μέσα από αυτή… Βέβαια, στην παράσταση εμφανίζεται ένας υπόγειος ερασιτεχνισμός. Οι αναγνώσεις των κειμένων που γίνονται από την Σοφία Νικολαΐδου και την Μαρία Τριανταφύλλη-Γλύκα παρουσιάζουν μια φιλολογικής κλίμακα ανάγνωση-δασκαλίστικη- όχι μιας πολυπρισματικής ανάγνωσης από αυτές που προσφέρει ένας γερός επαγγελματίας ηθοποιός.
Τέλος, η ομάδα παρά το γεγονός ότι ζύγισε πολύ καλά τα αυτοβιογραφικά και καλλιτεχνικά στοιχεία του Παπαδιαμάντη, η ζυγαριά πιο πολύ κλείνει προς το αυτοβιογραφικό στοιχείο.
“Παπαδιαμάντης: ένα θεατρικό ντοκιμαντέρ”, όπως πολύ ευστόχως αποφαίνεται ο τίτλος της παράστασης. Η σκηνοθέτης Μαριάννα Λαμπίρη και η βοηθός της Ελένη Κορακάκη συνυπογράφουν ένα εύστοχο σκηνοθετικό δρώμενο, το οποίο βασίζεται στις τεχνικές του ντοκουμέντο. Συγκεκριμένα δύο τεχνικές φέρει η παράσταση. Κατά πρώτον, την θεατρική δράση συμπληρώνουν παράλληλα στον τοίχο (video-wall) προβολές από ντοκουμέντα-στοιχεία για την ζωή του συγγραφέα.. Τεχνική που έφερε πρώτος στο θέατρο ο Πισκάτορ. Στοιχεία θεάτρου ντοκουμέντου, όπως σωστά τοποθετούν στην δράση, αφού πρόκειται για ένα θέατρο το οποίο βασίζεται σε αληθινά ντοκουμέντα. Ο Έρβιν Πισκάτορ χρησιμοποιήσε την δεκαετία του 20′ τις τεχνικές του μοντάζ. Στοχεύοντας, έτσι, να ανοίξει ένα πεδίο μεταξύ θεάτρου και επικαιρότητας. Τοποθέτησε τον θεατή στο κέντρο ως μαθητή και κριτή με οδηγό τις κινηματογραφικές προβολές από ντοκουμέντα. Αυτη η διαρκής εναλλαγή θεάτρου και κινηματογράφου, η οποία είναι συνδεδεμένη οργανικά με τα σκηνικά γεγονότα, θεωρούσε ότι έχει παιδευτική χρησιμότητα και ότι θα αποτελέσει ως κύριο στοιχείο της δραματικής έντασης1.
Κατά δεύτερον, πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει η τεχνική live filming, η οποία συνεχίζει ως μεταμοντέρνα -κινηματογραφική- προέκταση πάνω στην τεχνική του Πισκάτορ. Η συγκεκριμένη τεχνική, όπως δηλώνει και τ’ όνομά της, είναι μια τεχνική μιας live- απευθείας μετάδοση-προβολή από τους ηθοποιούς που παίρνει μέρος εκείνη την στιγμή και η οποία προβάλλεται πάνω σε video-wall- προβολή. Πολύ περισσότερο, θα μπορούσε να δηλωθεί ως μια φιλμική αφήγηση μέσα σε μια θεατρική αφήγηση, μια εγκιβωτισμένη αφήγηση2, λοιπόν, όπως πολύ γνωστά προβάλλει και ο Παδιαμάντης στα έργα του.
Συμπερασματικά, η ομάδα κύκλος, στήνει μια ενδιαφέρουσα παράσταση με ενδιαφέρουσες παρουσίες και, κυρίως, με ενδιαφέρον εικαστικά μοτίβα και σκηνοθετικά τεχνάσματα, παρά την όποια ερασιτεχνική και διδακτική αφήγηση που προβάλλει.
- Μαρία-Ευθυμία Γιαννάτου (θεατρολόγος)
Παραπομπές:
1. Jomaron Jacqueline,<<ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑΣ 1914-1940 (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)>>, μτφρ. Δαμιανός Κωνσταντινίδης,εκδ. UNIVERSITY STUDIO PRESS, Αθήνα 2009, σ.σ. 32-33.
2. “Εγκιβωτισμός: ένθετη αφήγηση, ενσωματωμένη σε εκτενέστερη αφήγηση.” .Ψηφιοποιημένο αρχείο Google[http://www.pi.ac.cy/pi/files/epimorfosi/ekpaid_yliko/logot_mesi/logotexnia_afigimatologia.pdf,(28/1/2017)].
